هیپو کندروپلازی یک شکل از کوتاهی قد است. در این وضعیت تبدیل شدن غضروف به استخوان (که یک فرآیند به نام ااسیفیکیشن[1] است) به خصوص در استخوان های بلند از بازوها و پاها تحت تاثیر قرار می گیرد. هیپو کندروپلازی به اختلال اسکلتی دیگری به نام آکندروپلازی شبیه است، اما فنوتیپ بیماری خفیف تر می باشد. تمامی افراد مبتلا به این بیماری کوتاه قد هستند به طوریکه قد مردان بزرگسال مبتلا در حدود 138 سانتی متر تا 165 سانتی متر و قد زنان بالغ مبتلا از 128 سانتی متر تا 151 سانتی متر می باشد. بروز هیپو کندروپلازی ناشناخته است. محققان بر این باورند که ممکن است این میزان با بروز بیماری آکندروپلازی یکسان باشد که 1 در 15،000 به 40،000 نوزادان رخ می دهد است. بیش از 200 نفر مبتلا به هیپو کندروپلازی در سراسر جهان تشخیص داده شده اند.

ژنتیک بیماری:

توارث این بیماری اتوزومال غالب می باشد. 90% این بیماران به علت جهش جدید به این بیماری مبتلا شده اند. البته سن بالای پدر در بروز بیماری با جهش جدید موثر است. در این بیماری هتروژنی لوکوسی مشاهده می شود. علت بیماری در حدود 70% این مبتلایان جهش در ژن FGFR3 است که در لوکوس p16.34قرار دارد. دو سوم این بیماران (که دارای جهش در این ژن هستند) دارای جهش 1620C-A ((Asn540Lys و یک سوم این بیماران دارای جهش C-G1620 ((Asn540Lysو موارد نادری هم دارای جهش A-C1658((Asn540Thrهستند. فرزند زوجی که یکی از والدین مبتلا به آکندروپلازی و دیگری مبتلا به هیپوکندروپلازی است که دو جهش بیماری زا به ارث ببرد، هتروزیگوت مرکب، مبتلا به فرم شدیدتری از آکندروپلازی و هیپوکندروپلازی خواهند شد.

صفات بالینی:

افراد مبتلا به هیپوکندروپلازی بازوها و پاهای کوتاه و دست و پاها پهن و کوچکی (براکی داکتیلی[2]) دارند. دیگر ویژگی های مشخصه این بیماری شامل سر بزرگ، دامنه حرکت محدود در آرنج، انحنای کمر (لوردوز)، اسکلیوز و پاهای پرانتزی است. این نشانه ها با نشانه های آکندروپلازی مشابه هستند ولی بسیار ملایمتر هستند و ممکن است تا اوایل یا اواسط کودکی غیر طبیعی به نظر نیایند. به طبع مشکلات این افراد اعم از تنگی مجرای نخاعی، كماني شدن تيبيا[3] و اختلالات انسدادی حین خواب[4] بسیار کمتر از مبتلایان به بیماری آکندروپلازی است. ناهنجاری سه شاخه در دست این بیماران دیده نمی شود. در بزرگسالان مبتلا آرتروز نادر است. برخی از مطالعات گزارش داده اند که درصد کمی از افراد مبتلا دارای معلولیت خفیف تا متوسط و همچنین مشکلات یادگیری هستند، اما مطالعات دیگر این نتایج را رد می کنند.

شکل: پدر و پسر مبتلا به بیماری هیپوکندروپلازی را مشاهده می کنید که کوتاهی دست و پا نسبت به تنه، بزرگی سر، برجستگی کپل و لودوز در آنها بخوبی مشاهده می شود. این بیماران فاقد ویژگی خاص در چهره و همین طور نشانه سه شاخه هستند.

راه های تشخیصی:

رادیولوژی یکی از روش های تشخیصی مناسب است که در آن علایمی همچون پروگزیمال کوتاه[5]و یا متوسط[6]استخوان های بلند با متافیز کاهش یافته به خصوص در استخوان های ران و استخوان تیبیا، براکی داکتیلی کاهش یافته، استخوان فمور کوتاه و پهن، ایلیا[7] مربعی شکل و کوتاه مشاهده می شوند. در برخی از بیماران علایمی مانند افزایش طول دیستال فیبولا[8]،بخش قدامی خلفی[9] کوتاه مهره های کمر، لوردوز،کوتاه شدن دیستال اولنا[10]، زائده بلند استیلوئید یا نیزه ای استخوان اولنا[11] در بزرگسالان، سقـف اسيتابولار پهن[12] دیده می شود.

تست ژنتیک که می توان درخواست آنالیز جهش های متداول اعم از 1620C-A ((Asn540Lys، A-C1658 ( (Asn540Thr و A-C1658 ( (Asn540Thrداد و یا توالی یابی اگزون 10، 13 و 15 را درخواست کرد.

شکل: a) فاصله interpedicular تغییر نکرده است و b) کوتاه شدن ملایم استخوان های بلند

مشاوره ژنتیک:

ریسک تکرار برای فرزند بعدی خانواده ای که پدر و مادر سالم هستند و موزائیسم جرم لاین در مورد والدین منفی است، 0.01% می باشد. در صورتیکه یکی از والدین به این بیماری مبتلا باشد و دیگری سالم باشد احتمال داشتن فرزند مبتلا 50% است. در صورتیکه یکی از والدین مبتلا به آکندروپلازی و دیگری مبتلا به هیپوکندروپلازی باشد احتمال مبتلا بودن فرزندشان به بیماری آکندروپلازی 25% و احتمال مبتلا بودن به بیماری هیپوکندروپلازی 25%، احتمال سالم بودن فرزند 25% و احتمال به ارث بردن هر دو آآلل بیماریزا یا هتروزیگوت مرکب 25% خواهد بود. اگر یکی از والدین مبتلا به هیپوکندروپلازی باشد و والد دیگر نیز مبتلا به هیپوکندروپلازی یا سایر اختلالات اسکلتی غالب باشد مشاوره ژنتیک بسیار پیچیده خواهد شد و مشاور با طیف وسیعی از ناهمگنی های ژنتیکی بدون داشتن اطلاعات دقیق از وضعیت فرزندان این زوجین روبرو خواهید شد.

تشخیص پیش از تولد آنالیز این ژن در نمونه های CVS و آمینوسنتز است که برای زوجینی که یکی از آنها یا هر دو به این بیماری مبتلا هستند و همین طور زوجینی که یکی مبتلا به هیپوکندروپلازی و دیگری مبتلا به دیسپلازی اسکلتی غالب دیگری است نیز توصیه می شود که علاوه بر ژن FGFR3 باید ژن دیگری هم مورد بررسی قرار گیرد. نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که در این شریط هم باید مانند سایر اختلالات ژنتیکی قبل از بارداری جهش بیماری زا والدین شناسایی شده باشند تا در در زمان کوتاه تر و با دقت بیشتر بتوان سلامت جنین را مورد بررسی قرار داد. البته تشخیص قبل از تولد برای جنین هایی که توسط اولتراسونوگرافی کوتاهی دست و پا تشخیص داده شده است نیز انجام می پذیرد.

مدیریت بالینی:

درمان کوتاهی قد با تزریق هورمون درمانی در کودکان مبتلا و جراحی برای افزایش طول اندام ها در مبتلایان به هیپوکندروپلازی شدید تا حدودی امکانپذیر است. اما روش جراحی یک روش تهاجمی است و نیازمند تحمل زمان نسبتا زیادی بعد از جراحی برای بازگشت توانایی حرکت است که می توان این درمان را تا زمان نوجوانی به تعویق انداخت تا بیمار با آگاهی درباره ای انجام این روش تصمیم بگیرد.

[1] Ossification

[2] Brachydactyly

[3] Tibial bowing

[4] Obstructive sleep apnea

[5] Rhizomelic

[6] Mesomelic

[7] Ilia

[8] Distal fibula

[9] Anterior–posterior

[10]Distal ulna

[11] Long ulnar styloid

[12] Flattened acetabular roof